Cornelia Worms

Cornelia Worms (1757-1832)

Jeugd

Cornelia Worms werd geboren in 1757 in Kampen. Ze is de oudste dochter van Engelbart Worm uit Doesburg en Willemina Weijers uit Amsterdam. Als Cornelia 2 jaar is, verhuist het gezin naar Doesburg. Op haar 7e jaar vestigen ze zich in Amsterdam.

Wees

Als Cornelia 13 jaar is, overlijdt haar moeder en anderhalf jaar later ook haar vader. Cornelia wordt op 24 juni 1772 met haar zusjes Aletta (12,5 jaar) en Helena (10 jaar) opgenomen in het Grootmeisjeshuis van het Aalmoezeniersweeshuis. Ze is dan 14¾ jaar oud. Haar jongste zusje Geertruij die pas 4½ jaar is, wordt in het Burgerweeshuis opgenomen.

In het Aalmoezeniersweeshuis woont ook Pieter Vermeij. Hij is vier jaar eerder op 12-jarige leeftijd, samen met zijn broer Jacob als weeskind opgenomen. Bij hun opname wordt vermeld dat ze hebben lopen bedelen. Mogelijk hebben ze dat gedaan in de tijd dat hun vader in het Gasthuis opgenomen was en ze er alleen voor stonden.

Huwelijk

Cornelia en Pieter verlaten allebei het Aalmoezeniersweeshuis met uitzet in mei 1780. Pieter gaat werken als scheepstimmerman. In 1782 trouwen ze. Ze gaan in de Kleine Wittenburgerstraat wonen. Op de oostelijke eilanden bevinden zich veel scheepswerven. Het is een echte scheepstimmerliedenbuurt. Waarschijnlijk brengt het werk van Pieter niet genoeg op.

Min

Cornelia besluit twee jaar na hun huwelijk min te worden voor het Aalmoezeniersweeshuis. Ze hebben dan twee kinderen: Engelbert van 2 jaar en de pasgeboren Aletta. Het eerste kindje dat ze in huis heeft, overlijdt na 2 maanden. In de eerste 10 jaar ontwikkelt Cornelia zich als een min die niet veel kinderen in huis heeft, maar hen wel gezond weet te houden. Opvallend veel kinderen kan ze aan het weeshuis overdragen.

Na 1800, als haar eigen kinderen hun tienerjaren bereikt hebben, neemt ze regelmatig kinderen op waar de regentessen geen andere opvang voor kunnen vinden. De kinderen blijven korte tijd en worden dan bij een andere min geplaatst. Ook krijgt ze steeds vaker kinderen die er slecht aan toe zijn. Het gezin is rond 1789 naar de Kadijk verhuisd en vandaar in circa 1793 naar Oostenburg. Aldoor dicht bij het werk van Pieter.

Gasthuismin

In 1805 maakt ze de overstap naar een vaste aanstelling bij het Aalmoezeniersweeshuis als gasthuismin. Daarvoor is het nodig dat ze dichter bij het weeshuis gaat wonen. Een gasthuismin moet regelmatig assisteren bij de inname van vondelingen en bij het onderzoek naar de herkomst van kinderen. Het gezin gaat op de Looiersgracht wonen. In haar tijd als gasthuismin krijgt ze alleen kinderen in huis die tijdelijke opvang behoeven omdat hun ouders of hun enige ouder in het ziekenhuis ligt of geïnterneerd is in het Werkhuis of een tuchthuis. Het zijn over het algemeen oudere kinderen.

Kinderen ook min

Voor de eigen kinderen zal het vaak niet makkelijk geweest zijn, telkens nieuwe kinderen in huis die aandacht van hun ouders vroegen. Gevolg zou kunnen zijn dat ze het liefst niet meer met het Aalmoezeniersweeshuis te maken zouden willen hebben. Voor de kinderen van Cornelia en Pieter gaat dat niet op.

Zoon Engelbert trouwt in 1805, in hetzelfde jaar dat zijn moeder gasthuismin wordt. Zijn vrouw Susanna Hesterman wordt net als haar schoonmoeder een belangrijke min voor het Aalmoezeniersweeshuis. Ook dochter Aagje wordt min na haar huwelijk in 1809.

Oudste dochter Aletta trouwt een jaar eerder, in 1808, en wordt in dat jaar eveneens min. Haar eerste kind is een kind van 11 jaar. Daarna krijgt ze zelf kinderen en krijgt ze uiteraard borstvoedingskinderen.

In 1812 trouwt jongste dochter Maria met Jan van Doorn, een vondeling die in 1792 in het Aalmoezeniersweeshuis opgenomen werd. Hij is als vondeling niet bij Cornelia in huis was geweest, maar bij een andere min in de Jordaan.

Stadsbestedelinghoudster en minnenmoeder

Na de opheffing van het Aalmoezeniersweeshuis blijft Cornelia kinderen opvangen voor het Instituut voor Stadsbestedelingen. Bij haar overlijden op 22-11-1832 wordt als beroep Stadsbestedelinghoudster opgegeven. Ook bij het huwelijk van haar zoon in 1805 wordt Cornelia met een beroep genoemd: minnenmoeder. Dit is de enige min van wie ik die gevonden heb. Waarschijnlijk komt dat omdat zij gasthuismin was, wat een vast beroep was.